Dù vậy, chủ đề về văn hóa ứng xử với sai lầm, đặc biệt trong lĩnh vực kinh doanh và công nghệ thông tin, ngày càng trở nên quan trọng. Các phương pháp quản trị linh hoạt (agile), vốn dựa trên nguyên lý “thử và sai” (trial and error), đang dần thay thế quy trình tuyến tính kiểu “thác nước” (waterfall) truyền thống trong phát triển phần mềm, và chính điều này đòi hỏi một cách tiếp cận mới đối với sai lầm.
Mô hình quản trị linh hoạt (Agile). Ảnh: sưu tầm
Thử và sai: Logic của sự tiến hóa
Phương pháp “thử và sai” không phải là một ý tưởng mới, mà đã là nguyên lý cốt lõi của tiến trình tiến hóa tự nhiên trong suốt khoảng 4 tỷ năm qua. Đây là phương pháp đặc biệt hiệu quả trong những lĩnh vực mà tri thức còn hạn chế và cần phải khám phá những con đường mới. Sai lầm là không thể tránh khỏi, nhưng đồng thời cũng là điều cần thiết để tạo ra tri thức mới. Đây là một nguyên lý trong quản trị hệ thống, giúp con người ứng phó hiệu quả với mức độ phức tạp cao. Sai lầm có thể vừa mang tính phá hủy, vừa mang tính sáng tạo – điều quan trọng là phải biết phân biệt khi nào sai lầm có thể chấp nhận được, ví dụ trong quá trình đổi mới sáng tạo hay khi đối mặt với các thách thức chưa từng có.
Không có “tấm vé trắng” cho sai lầm
Không phải sai lầm nào cũng có thể được chấp nhận. Trong các lĩnh vực như hàng không, y học hay công nghiệp dược phẩm – nơi mà sai lầm có thể gây hậu quả trực tiếp đến tính mạng và sức khỏe – thì không thể áp dụng khái niệm “văn hóa sai lầm” theo cách thông thường. Sai lầm chỉ nên được dung thứ khi chúng là kết quả của các thí nghiệm có kiểm soát và không gây ra hậu quả nghiêm trọng. Ngoài ra, không nên lặp lại sai lầm nếu có thể tránh được.
Phương châm đúng đắn về sai lầm
Nguyên tắc nền tảng của quản trị hiệu quả là: không nên phạm sai lầm – đặc biệt trong các hoạt động vận hành hàng ngày của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong một số lĩnh vực như nghiên cứu phát triển hay đào tạo, việc cho phép sai lầm là điều cần thiết. Dù vậy, những sai lầm đó phải xảy ra trong điều kiện kiểm soát, nhằm đảm bảo rằng chúng không dẫn đến hệ quả nghiêm trọng.
Xử lý sai lầm đúng cách
Trong nhiều ngành nghề, đặc biệt là các lĩnh vực then chốt như phẫu thuật tim hay kiểm toán, sai lầm không được phép xảy ra. Điều này cũng áp dụng đối với các nhà lãnh đạo và đội ngũ của họ. Sự cẩn trọng, tinh thần trách nhiệm và ý thức chịu trách nhiệm cần song hành cùng khả năng thử nghiệm và học hỏi từ sai lầm. Trong những tổ chức nơi sai lầm bị né tránh vì sợ hãi, thường tồn tại vấn đề về niềm tin – điều này có thể dẫn đến các cấu trúc hoạt động kém hiệu quả.
Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo chiến lược biên dịch từ Malik Letter, số 12 tháng 03. 2025.
Địa chỉ: 266 Lạc Long Quân, Phường Bưởi, Quận Tây Hồ, Hà Nội
Website: sleader.vn
Email: [email protected]
Hotline: 0965 965 368 / 0969 753 688 / 024 3201 1519
Zalo: Viện Lãnh đạo chiến lược Sleader/ 0969 753 688
