Ngày nay ai cũng bàn luận về số hóa như một bước tiến đột phá của thời đại. Nhưng điều thực sự đổi mới không nằm ở bản thân công nghệ số, mà ở cách nó giúp chúng ta tận dụng sức mạnh tính toán, tốc độ xử lý và khả năng lưu trữ khổng lồ để thay đổi thế giới. Công nghệ số mở ra cơ hội kết nối ở một mức độ xưa nay chưa từng có – mọi thứ có thể liên kết với nhau trên phạm vi toàn cầu, làm cho rào cản về thời gian và không gian trở nên mờ nhạt đối với phối hợp và vận hành.

Sự kết nối là động lực cốt lõi của tiến hóa, thúc đẩy sự phát triển của những thứ hoàn toàn mới, những thứ trước đây chưa từng tồn tại dù chỉ là ở dạng sơ khai. Những gì trước đây chỉ có thể làm riêng lẻ, nay có thể thực hiện cùng nhau; những gì từng phải làm tuần tự, nay có thể triển khai đồng thời.

Sự kết nối là động lực cốt lõi của tiến hóa, thúc đẩy sự phát triển của những thứ hoàn toàn mới.

Hiệu ứng tổng hợp và tính đồng thời mở ra những không gian mới cho hành động và đổi mới. Đây là những quy luật tự nhiên, thậm chí có thể quan trọng và mạnh mẽ hơn cả định luật vạn vật hấp dẫn. Sự kết nối và tính đồng thời tạo ra một cấp độ sức mạnh hoàn toàn mới, vượt trội hơn nhiều lần, giúp các quy trình diễn ra nhanh hơn, hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao trí tuệ, sáng tạo và mức độ phức hợp. Chúng cũng mở ra những khả năng và phẩm chất mới, cả về chất lượng lẫn số lượng cho các hệ thống.

Dù điều đó nghe có vẻ tuyệt vời, nhưng sự kết nối thôi là chưa đủ. Bởi vì có hai loại: kết nối đúng và kết nối sai. Chỉ khi kết nối đúng cách, chúng ta mới có thể đạt được những kết quả tuyệt vời.

Hãy thử hình dung: Một vật thể được tạo thành từ khoảng 15kg carbon, 4kg nitơ, 1kg canxi, 0,5kg phốt pho và lưu huỳnh, khoảng 200g muối, 150g kali clorua, cùng với một số chất khác, hoà trộn với rất nhiều nước. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở việc biết các thành phần này, chúng ta có thực sự hiểu được bản chất của nó không? Câu trả lời là không. Với tư duy khoa học truyền thống và lối suy nghĩ logic thông thường, rất ít người sẽ trả lời rằng: “Điều quan trọng nằm ở cách chúng ta tổ chức và sắp xếp những chất này…”. Đó mới chính là mấu chốt của vấn đề.

Những nguyên liệu thô nêu trên chính là những gì ta thu được nếu phân tách cơ thể người thành các yếu tố vật chất cấu thành. Nhưng nếu loại bỏ đi yếu tố làm nên sự sống thì những gì còn lại chỉ là một đống vật chất vô tri, không có gì đặc biệt. Điều quan trọng không nằm ở bản thân các yếu tố vật chất, mà ở cách chúng được tổ chức, sắp xếp theo một trật tự nhất định. Chính thông tin và sự kết nối hợp lý đã tạo ra sự sắp xếp có ý nghĩa cho vật chất. Sự sống không chỉ đơn thuần là vật chất và năng lượng – mà là vật chất và năng lượng được tổ chức một cách có trật tự và tương tác bằng thông tin. Trong bất kỳ hệ thống nào, các thành phần cấu tạo không quan trọng bằng cách chúng được kết nối, tổ chức và vận hành – đây mới chính là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển.

Những bài học hóa học ở trường dạy chúng ta rằng, khi kết hợp oxy và hydro, một thứ hoàn toàn mới được hình thành – nước. Điều đáng chú ý là các nguyên tử oxy và hydro riêng lẻ không hề mang đặc tính của nước. Bạn không thể tắm trong oxy, và hydro không thể làm dịu cơn khát của bạn. Chỉ khi các nguyên tử liên kết với nhau đúng cách, nước mới được tạo ra. Một kiểu kết nối khác có thể tạo ra hỗn hợp khí oxy-hydro dễ cháy nổ.

Khi con người được kết nối đúng cách, điều đó thúc đẩy sự hợp tác và đồng thuận, tạo ra giải pháp tự nhiên, khơi mở sự sáng tạo, tận dụng tri thức cần thiết, nâng cao trí tuệ, đồng thời kết hợp sức mạnh cảm xúc – xã hội để thực hiện giải pháp hiệu quả hơn. Ngược lại, sự kết nối sai lầm sẽ cản trở hợp tác, gây ra trì trệ, tắc nghẽn, rối loạn hệ thống, làm giảm hiệu quả và thậm chí có thể phá hoại toàn bộ các quá trình đúng đắn.

Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo chiến lược biên dịch từ Malik Letter, số 06 tháng 02. 2025.