Doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) đóng vai trò trụ cột trong nền kinh tế Việt Nam, nắm giữ những nguồn lực then chốt và đảm nhận các nhiệm vụ chiến lược. Tuy nhiên, để phát huy tối đa tiềm năng, việc khơi thông các điểm nghẽn và nâng cao hiệu quả hoạt động của khối DNNN đang trở thành một yêu cầu cấp thiết. Chủ đề này đã được phân tích sâu sắc trong tọa đàm “Khơi thông sức mạnh của doanh nghiệp nhà nước” phát sóng trên VTV1, với sự tham gia của nhiều chuyên gia và lãnh đạo hàng đầu.

Tọa đàm có sự góp mặt của các khách mời uy tín, bao gồm:

• Ông Lê Ngọc Sơn, Tổng Giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN).
• Tiến sĩ Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo Kinh tế, Ban Kinh tế Trung Ương.
• Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đình Thiên, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam.

Toạ đàm: Khơi thông sức mạnh của Doanh nghiệp Nhà nước. 

Tầm quan trọng của Doanh nghiệp Nhà nước

Theo thống kê, mặc dù chỉ chiếm khoảng 0,4% tổng số doanh nghiệp, các DNNN hiện nắm giữ 26% tổng vốn sản xuất kinh doanh và 23% giá trị tài sản cố định. Theo số liệu từ Bộ Tài chính, các DNNN đã đóng góp đáng kể trong nhiều ngành quan trọng như 87% điện năng, 50% xăng dầu, và 100% khí khô. DNNN cũng đóng góp vào vận hành 21/22 cảng hàng không và hơn 16% hàng hóa vận tải biển.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Tú Anh, DNNN không chỉ đóng vai trò kinh tế mà còn là trụ cột bảo đảm an ninh năng lượng và phát triển các vùng khó khăn. Ông nhận định: “Đây là những nhiệm vụ mà khu vực tư nhân khó có thể đảm nhận.”

TS. Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo Kinh tế, Ban Kinh tế Trung Ương chia sẻ trong toạ đàm.

Năm 2024 chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng của các DNNN, với doanh thu hợp nhất của 19 tập đoàn và tổng công ty nhà nước đạt hơn 2 triệu tỷ đồng, tăng 7% so với năm trước. Một số điểm sáng bao gồm:

• Vietnam Airlines: Doanh thu đạt 114.000 tỷ đồng, vượt 107% kế hoạch năm.
• Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN): Doanh thu hơn 1 triệu tỷ đồng, lợi nhuận vượt 2,4 lần kế hoạch.
• PVGAS: Doanh thu 127.000 tỷ đồng, kinh doanh quốc tế đạt gần 1 tỷ USD.

Ông Lê Ngọc Sơn, Tổng Giám đốc PetroVietnam, khẳng định: “Năm nay là một năm kỷ lục với Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, khi chúng tôi đạt doanh thu hơn 1 triệu tỷ đồng, vượt 34% kế hoạch. Đây không chỉ là thành quả về kinh tế mà còn khẳng định vai trò dẫn đầu trong ngành năng lượng của đất nước.” 

Ông Lê Ngọc Sơn, Tổng Giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam chia sẻ trong toạ đàm

Những thách thức hiện tại của Doanh nghiệp Nhà nước

Mặc dù có đóng góp lớn, hiệu quả hoạt động của DNNN vẫn chưa tương xứng với nguồn lực. Một số vấn đề cốt lõi bao gồm:

• Cơ chế quản lý bất cập: Quy trình phê duyệt đầu tư phức tạp khiến doanh nghiệp khó đẩy nhanh các dự án.
• Sử dụng vốn kém hiệu quả: Việc phân chia trách nhiệm quản lý tài sản giữa cơ quan nhà nước và doanh nghiệp tạo ra sự chồng chéo.
• Hạn chế thu hút nhân tài: Mức lương tại các DNNN thấp hơn nhiều so với thị trường, gây khó khăn trong việc tuyển dụng nhân lực chất lượng cao.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đình Thiên chỉ rõ: “Chúng ta đang đối mặt với tình trạng chồng chéo trong quản lý vốn và tài sản. Đây là rào cản lớn nhất khiến doanh nghiệp không thể khai thác hết tiềm năng vốn có.”

PGS. TS Trần Đình Thiên, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam chia sẻ trong toạ đàm.

Giải pháp đột phá để phát triển Doanh nghiệp Nhà nước

1. Tách bạch nhiệm vụ chính trị và kinh doanh. Tiến sĩ Nguyễn Tú Anh cho rằng: “Những nhiệm vụ mang tính chính trị nên được nhà nước hỗ trợ trực tiếp, để DNNN tập trung vào các hoạt động kinh doanh theo cơ chế thị trường.”
2. Cải cách cơ chế quản lý. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đình Thiên đề xuất: “Trao quyền tự chủ nhiều hơn cho người đứng đầu doanh nghiệp, đồng thời thiết lập cơ chế giám sát minh bạch để đảm bảo trách nhiệm cá nhân trong quản lý.”
3. Thu hút nhân tài. Ông Lê Ngọc Sơn gợi ý: “Chúng ta cần có những chính sách linh hoạt để thu hút nhân tài từ khắp nơi trên thế giới, đưa họ vào các vị trí quản lý, từ đó thúc đẩy tư duy đổi mới và toàn cầu hóa trong doanh nghiệp.”
4. Đổi mới khoa học công nghệ. Ông Lê Ngọc Sơn nhấn mạnh: “Phát triển các dự án năng lượng tái tạo như điện gió ngoài khơi, hydro và amoniac xanh không chỉ giúp đảm bảo an ninh năng lượng mà còn mở ra cơ hội cạnh tranh quốc tế.”

Hướng đi tương lai

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định rằng DNNN cần giữ vai trò tiên phong trong đổi mới sáng tạo, đa dạng hóa sản phẩm và chuỗi cung ứng. Đồng thời, chính phủ cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp với tinh thần “nghĩ thật, làm thật, hiệu quả thật.”

Thông qua toạ đàm, Ông Lê Ngọc Sơn chia sẻ định hướng dài hạn của PetroVietnam: “Chúng tôi tập trung phát triển các trung tâm công nghiệp khí và điện, đồng thời đầu tư vào tích trữ dầu thô và xăng dầu, tạo nền tảng bền vững cho ngành năng lượng quốc gia.”

Khơi thông sức mạnh của DNNN không chỉ là nhiệm vụ nội tại của các doanh nghiệp mà còn cần sự phối hợp từ chính sách, thể chế và cộng đồng. Tiến sĩ Nguyễn Tú Anh kết luận: “Chỉ khi các doanh nghiệp nhà nước được hoạt động theo cơ chế thị trường và được hỗ trợ linh hoạt, họ mới có thể phát huy vai trò đầu tàu, thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững.”

Nguồn: VTV1