Những ồn ào về quản lý tri thức đã lắng xuống, không phải vì mất đi tầm quan trọng, mà bởi những ý tưởng ban đầu, thường còn sơ khai, đã dần được thay thế. Điều từng được gọi là “quản lý tri thức” trên thực tế chủ yếu chỉ là quản lý dữ liệu, thông tin hoặc tài liệu. Việc tổ chức và truy cập thông tin chắc chắn hữu ích, nhưng việc có các công cụ tìm kiếm tốt hơn không đồng nghĩa với quản lý tri thức thực sự.

Lấy Internet làm ví dụ. Internet lưu giữ một lượng dữ liệu khổng lồ, nhưng không phải là một hệ thống tri thức. Vấn đề cốt lõi nằm ở khả năng truy xuất, tức là tìm ra thông tin thực sự có liên quan, vốn vẫn chưa được giải quyết và ngày càng khó khăn hơn khi quy mô của web mở rộng. Ngay cả các công cụ tìm kiếm tiên tiến cũng trả về hàng triệu kết quả, mà con người không thể thực tế rà soát hoặc thấu hiểu toàn diện. Gọi đó là “quản lý tri thức” vào thời điểm này là quá sớm. Tri thức không đến từ công nghệ thông tin, mà bắt nguồn từ tư duy, lý luận và kinh nghiệm. Nói một cách đơn giản: tri thức không tồn tại giữa những địa chỉ IP, mà nằm trong trí tuệ con người.

a. Con người thay đổi tri thức của mình như thế nào?

Tri thức tiến hóa thông qua học hỏi, tư duy, thấu hiểu, quên lãng, khám phá và sáng tạo. Đây là những quá trình mang tính con người, không thể “quản lý” như dữ liệu. Có thể ai đó gọi đó là quản lý, cũng giống như việc vẽ tranh có thể bị gọi là “quản lý màu sắc”, nhưng những cách diễn đạt như vậy đã bỏ lỡ ý nghĩa cốt lõi.

Tri thức tự thân không thể “quản lý” được. Điều có thể quản lý chính là công việc gắn liền với tri thức, và những con người thực hiện công việc ấy: người lao động trí thức. Sự phân biệt này mang tính then chốt. Peter F. Drucker, người đã đưa ra khái niệm “xã hội tri thức” và “lao động tri thức”, đã nhận thấy điều này từ rất sớm, ngay từ năm 1969. Chỉ khi tách bạch giữa tri thức và công việc tri thức, hoạt động quản lý mới có thể trở nên thực sự ý nghĩa.

b. Biến tri thức thành năng suất

Sự phức hợp và tri thức là hai trong số những nguồn lực giá trị nhất hiện nay. Dù khó có thể đo lường một cách chính xác, chúng lại giữ vai trò thiết yếu cho tương lai của cả doanh nghiệp và xã hội.

Những tổ chức vượt ra ngoài phạm vi quản lý dữ liệu sẽ có được lợi thế bền vững. Thuật toán có vai trò nhất định, nhưng tư duy khám phá còn quan trọng hơn nhiều, tức khả năng giải quyết vấn đề trong điều kiện thông tin hạn chế, dựa trên sự sáng tạo và tư duy linh hoạt.

Để biến tri thức thành năng suất, chúng ta cần quản lý công việc dựa trên tri thức – chứ không phải quản lý tri thức. Điều này không cần thêm công nghệ, mà cần những hình thức giao tiếp thông minh hơn, chính là các hệ thống tương tác giúp con người khai thác và chia sẻ những gì họ biết.

Nghiên cứu về các hệ thống như vậy bắt đầu với ngành điều khiển học từ những năm 1940, thông qua các hội thảo Josiah Macy. Những nhà tiên phong như Alex Bavelas, Heinz von Foerster và Stafford Beer đã đặt nền móng cho việc hiểu rõ cách thức mà truyền thông cho phép tri thức chuyển hóa thành hành động hiệu quả.

Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo Chiến lược biên dịch từ Malik Letter, số 37 tháng 9.2025

Tham khảo các cuốn sách thuộc Bộ sách Thực hành Quản lý hiệu quả của GS. Fredmund Malik

👉🏻 Quản lý: Những điều cốt lõi

👉🏻 Đi trong thế giới mơ hồ: Cần phải quản lý, quản trị và lãnh đạo tổ chức như thế nào?

👉🏻 Chiến lược: Định hướng trong một Thế giới Mới phức hợp

👉🏻 Chính sách và Quản trị Công ty hiện đại: Để các tổ chức tự điều chỉnh và thích ứng

💪🏻 Đặt sách chính hãng qua fanpage SLEADER hoặc TIKI: https://tiki.vn/cua-hang/sleader

———————————————

VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN LÃNH ĐẠO CHIẾN LƯỢC

Con đường đúng, tương lai sáng

🏢Địa chỉ: 266 Lạc Long Quân, Phường Tây Hồ, Hà Nội

🌐Website: sleader.vn

📧Email: [email protected]

📞Hotline: 0965 965 368 / 0969 753 688 / 024 3201 1519

📱Zalo: Viện Lãnh đạo chiến lược Sleader/ 0969 753 688