Động lực để doanh nghiệp “cất cánh”

Bà Dương Thu – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo chiến lược (SLEADER) khẳng định, việc cắt giảm TTHC sẽ giúp DN tiết kiệm thời gian, chi phí hoạt động và quan trọng hơn là giảm thiểu rủi ro phát sinh từ những quy trình phức tạp, thiếu minh bạch. “Nguồn lực được giải phóng đó sẽ được chúng tôi đầu tư trực tiếp vào sản xuất, nghiên cứu phát triển và mở rộng thị trường” – bà Dương Thu cho hay.

Viện trưởng Dương Thu phân tích, việc 100% thủ tục được thực hiện trực tuyến, thông suốt, liền mạch, hiệu quả và minh bạch sẽ góp phần kiến tạo một môi trường kinh doanh thực sự công bằng và minh bạch. Khi mọi quy trình được số hóa, công khai, “luật chơi” sẽ rõ ràng hơn cho tất cả mọi người. Điều này hạn chế tối đa không gian của sự nhũng nhiễu, tiêu cực, đồng thời tạo dựng niềm tin vững chắc cho DN khi làm việc với cơ quan công quyền. Chưa kể, khi thủ tục nhanh gọn, chi phí tuân thủ giảm, DN sẽ linh hoạt hơn, quyết đoán hơn trong các quyết định đầu tư, kinh doanh, nắm bắt các cơ hội mới, đưa sản phẩm dịch vụ ra thị trường nhanh hơn, kịp thời hơn.

“Khi Chính phủ kiến tạo những “đường băng” thông thoáng như thế, DN sẽ được tiếp thêm động lực và niềm tin để “cất cánh”. Những cải cách thực chất này không chỉ giúp DN phát triển bền vững mà còn là minh chứng cho một Chính phủ hành động, kiến tạo, thực sự đồng hành cùng sự phát triển của cộng đồng DN, góp phần quan trọng hiện thực hóa khát vọng xây dựng một Việt Nam thịnh vượng” – bà Dương Thu chia sẻ.

Theo Luật sư Nguyễn Minh Long – Giám đốc Công ty Luật DRAGON, trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hội nhập, phát triển và chuyển đổi số mạnh mẽ, công tác đơn giản hoá TTHC được xác định là một trong những giải pháp trọng tâm để tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân, DN, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Việc tinh gọn bộ máy, giảm TTHC sẽ tạo lập môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh, cạnh tranh và giúp giảm tầng nấc trung gian, tiết kiệm thời gian, chi phí và phòng, chống nhũng nhiễu, tiêu cực.

Cũng theo Luật sư Long, trước đây, TTHC là một “rào cản” với DN khi tình trạng “mỗi nơi một thủ tục”, “trên mạng một kiểu, tại quầy một kiểu”, từ đó sinh ra nhũng nhiễu, tiêu cực của một bộ phận công chức, viên chức tiếp nhận hồ sơ. Thực tế DN đã phải tốn kém rất nhiều từ việc cung cấp hồ sơ đến các chi phí bên ngoài “lobby” để thực hiện thủ tục nhanh chóng. Việc tinh gọn TTHC cũng là cơ hội để khắc phục các điểm hạn chế trên, đồng thời mở rộng cơ hội thu hút đầu tư, kinh doanh.

Nhận xét về chủ trương chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm (HK); Quản lý điều kiện kinh doanh phải chuyển từ cấp phép, chứng nhận sang thực hiện điều kiện kinh doanh và HK, Luật sư Minh Long cho rằng: “Đây là một chủ trương đúng đắn, thể hiện sự thay đổi trong đường lối lãnh đạo nền kinh tế. Theo Hiến pháp, công dân được làm những gì pháp luật không cấm. Như vậy, việc chuyển cụm từ “cấp phép”, “chứng nhận” sang thực hiện điều kiện kinh doanh thể hiện nhận thức đó. Hiện nay, chúng ta đặt ra nhiều ngành nghề kinh doanh có điều kiện nhưng sau khi được cấp phép thì DN, cá nhân có thực hiện đầy đủ điều kiện đó hay không thì chúng ta còn chưa thật sự quan tâm. Chỉ khi xảy ra sự việc đáng tiếc thì công tác HK mới được đề cao, đó chính là “mất bò mới lo làm chuồng”. Việc đề cao công tác HK là cần thiết trong việc quản lý các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, tránh tiêu cực khi cấp phép các ngành nghề có điều kiện”.

Quản lý hiệu quả để phát triển

Theo đánh giá của bà Dương Thu, việc giảm can thiệp và xóa bỏ các “rào cản” hành chính, đặc biệt là thông qua số hóa và minh bạch hóa 100% thủ tục như Công điện ngày 22/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính là đòn bẩy cực kỳ quan trọng để từng bước thay đổi, thậm chí là xóa bỏ cơ chế “xin – cho” và tư duy “không quản được thì cấm” vẫn tồn tại bấy lâu nay.

Với cơ chế “xin – cho”, vốn là “nỗi ám ảnh” của DN, nó chỉ có “đất sống” khi quy trình không rõ ràng, khi có quá nhiều khâu trung gian và sự tùy nghi của cán bộ thực thi. Khi mọi thủ tục được công khai, chuẩn hóa trên môi trường trực tuyến, có lộ trình xử lý rõ ràng, DN sẽ tương tác chủ yếu với hệ thống. Sự minh bạch này sẽ thu hẹp tối đa không gian của tiêu cực, của những đòi hỏi không chính đáng. Quyền lợi và nghĩa vụ của DN được xác định rõ ràng theo luật định, không còn phụ thuộc vào “thiện chí” hay “quan hệ” với bất kỳ cá nhân nào. Điều này giúp DN tự tin hơn, chủ động hơn và giảm thiểu chi phí không chính thức một cách đáng kể.

Còn đối với tư duy “không quản được thì cấm”, đây thực sự là một rào cản lớn cho sự đổi mới và phát triển, chưa kể còn trái với nguyên tắc “người dân và DN được làm những gì mà pháp luật không cấm, thậm chí, chưa kịp cấm”. Khi Chính phủ quyết tâm gỡ bỏ “rào cản”, thúc đẩy TTHC trực tuyến, điều này không chỉ là thay đổi về quy trình mà còn là chuyển biến về tư duy quản lý nhà nước – từ kiểm soát sang kiến tạo, từ mệnh lệnh sang phục vụ. Khi có công cụ quản lý hiện đại (như các hệ thống trực tuyến, cơ sở dữ liệu dùng chung), cơ quan nhà nước sẽ có khả năng giám sát, phân tích và đưa ra các chính sách dựa trên dữ liệu, thay vì cấm đoán một cách cực đoan vì thiếu thông tin hoặc lo ngại rủi ro. Một hệ thống thông thoáng, minh bạch cũng tạo áp lực ngược lại, đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải tìm ra các giải pháp quản lý thông minh, linh hoạt hơn thay vì đi theo lối mòn “cấm”.

Theo bà Dương Thu, thế giới đang thay đổi rất nhanh nhờ các công nghệ mới ngày càng được phát triển và ứng dụng rộng rãi và Việt Nam nên đón nhận một cách chủ động các cơ hội do tiến bộ công nghệ đang tạo ra, trong đó sự tiên phong của các Bộ, ngành, địa phương sẽ có vai trò to lớn để tạo ra môi trường đầu tư hấp dẫn, môi trường sống có chất lượng cao, DN và người dân dễ làm ăn và sinh sống. Vì vậy, việc đẩy mạnh số hóa, tự động hóa và ứng dụng các công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong xử lý TTHC là một đòi hỏi cấp thiết, nhưng chưa đủ. Điều mà DN cần là sự thay đổi mang tính hệ thống có tính thực chất, chứ không chỉ là thay đổi về hình thức hay kêu gọi.

Để các chính sách nhanh chóng đi vào thực tế, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo chiến lược Dương Thu đề xuất một số nội dung cụ thể cắt giảm triệt để các thủ tục không cần thiết, bởi thực tế DN cần những thủ tục ngắn gọn, minh bạch, có thể hoàn tất trong một lần làm việc; Minh bạch trách nhiệm và thời gian xử lý. Theo đó, DN chỉ cần một nền tảng số ghi nhận thời gian nộp – thời hạn xử lý – người phụ trách – trạng thái hồ sơ, sẽ giúp DN yên tâm hơn; Chuyển từ “quản lý” sang “đồng hành” với DN bởi theo bà Thu, nhiều khi DN không ngại khó, nhưng lại sợ sự không rõ ràng, sợ thay đổi chính sách bất ngờ, sợ rơi vào tình trạng “làm đúng vẫn bị sai”. DN mong muốn các cơ quan quản lý không chỉ ban hành quy định mà còn có cơ chế hướng dẫn, hỗ trợ, giải đáp cho họ một cách nhất quán, kịp thời.

“Đây là một quá trình, không thể một sớm, một chiều mà thay đổi được ngay. Việc cải cách TTHC là điều kiện “cần”, nhưng điều kiện “đủ” chính là sự thay đổi trong nhận thức, văn hóa công vụ của đội ngũ cán bộ và sự kiểm tra, giám sát liên tục, quyết liệt từ Chính phủ cũng như từ chính cộng đồng DN và xã hội. Khi người đứng đầu Chính phủ đã quyết tâm và liên tục thúc đẩy việc thực thi chính sách, chúng tôi có niềm tin rằng cơ chế “xin – cho” sẽ dần bị đẩy lùi và tư duy “không quản được thì cấm” sẽ được thay thế bằng tư duy “quản lý hiệu quả để phát triển” – bà Dương Thu khẳng định”.

Ông Đậu Anh Tuấn – Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI):

Ông Đậu Anh Tuấn.

“Tôi nhận thấy rằng, các địa phương đã có sự thay đổi lớn về mặt tư duy trong thực hiện cải cách TTHC, đặc biệt là việc cấp phép xây dựng. Tuy nhiên, để triển khai rộng và thực hiện có hiệu quả việc này lại không hề dễ dàng, vì thế cần phải có thêm sự nỗ lực rất lớn từ bộ máy hành chính địa phương”.

Bà Dương Thu – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo chiến lược (SLEADER):

Bà Dương Thu.

“DN chúng tôi luôn mong muốn một môi trường, nơi mọi thứ vận hành dựa trên luật pháp rõ ràng và công bằng, để chúng tôi có thể yên tâm đầu tư, đổi mới sáng tạo và đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước. Những cải cách hành chính này chính là bước đi quan trọng theo hướng đó!”.

Luật sư Nguyễn Minh Long – Giám đốc Công ty Luật DRAGON:

Luật sư Nguyễn Minh Long.

“Hài hòa quyền, lợi ích của DN, người tiêu dùng và Nhà nước trong việc cải cách TTHC chính là việc thắt chặt công tác giám sát, hậu kiểm; Đơn giản hóa thủ tục cấp phép kinh doanh đối với ngành nghề có điều kiện. Đối với DN thì giúp đơn giản hóa thủ tục, tăng cường đầu tư và trách nhiệm của DN. Đối với người tiêu dùng là được sử dụng các sản phẩm dịch vụ an toàn. Đối với Nhà nước là tăng cường vai trò quản lý, vận hành nền kinh tế. Đây là chính là điểm mấu chốt trong công cuộc cải cách TTHC”.

Tác giả: Đoan Trang – Vân Hương. Nguồn: Báo Pháp luật Việt Nam