Lời mở đầu

Liệu có đúng rằng hiệu suất sẽ cao hơn khi có nhiệt huyết, so với khi không có? Liệu có đúng rằng nhiệt huyết là điều kiện cần để đạt được thành tựu lớn? Và nếu vậy, liệu có đúng rằng người quản lý phải có khả năng truyền cảm hứng cho nhân viên của mình?

Liệu nhiệt huyết có tạo ra hiệu suất?

Nhiệt huyết

Các nhà quản lý cần phải truyền cảm hứng cho người khác – đây là một quan điểm phổ biến trong nhiều cuộc thảo luận, là tuyên bố quen thuộc trong các sách quản lý hiện hành và là một yêu cầu tiêu chuẩn trong các quy trình tuyển chọn và đánh giá nhân sự. Người ta giả định rằng có mối quan hệ tích cực giữa nhiệt huyết và hiệu suất làm việc. Có quan điểm cho rằng: người có càng nhiều nhiệt huyết với những gì họ làm, thì hiệu suất họ mang lại càng cao. Nghe có vẻ hợp lý và thuyết phục. Nhưng bằng chứng ở đâu?

Bằng chứng ở đâu?

Không có bằng chứng nào cả! Mọi nỗ lực kiểm chứng đều bất thành vì nhiệt huyết là yếu tố không thể đo lường hay vận hành hóa được. Không thể “gây dựng” nhiệt huyết một cách nhân tạo để làm đối tượng cho một thí nghiệm. Luận điểm cho rằng nhiệt huyết tạo ra hiệu suất nghe có vẻ hợp lý, nhưng thực chất lại giống niềm tin chủ quan hơn là sự thật được kiểm chứng.

Ba luận điểm khác

Tôi xin đưa ra thêm ba luận điểm nữa để thảo luận:

Luận điểm 1:

Người càng có nhiều nhiệt huyết đối với một điều gì đó thì thường càng ít hiểu biết về nó và năng lực cũng như hiệu quả công việc của họ thường đáng ngờ hơn.

Luận điểm 2:

Thành tựu thực sự, đặc biệt là thành tích cao, không đòi hỏi phải có nhiệt huyết; trái lại, nhiệt huyết đôi khi còn gây cản trở. Ngược lại, điều cần thiết là năng lực chuyên môn, kinh nghiệm và quá trình rèn luyện hay đào tạo dài hơi.

Luận điểm 3:

Nhiệt huyết không phải là nguyên nhân mà thường chỉ là hệ quả của một hiệu suất vượt trội.

Những luận điểm này có thể nghe có vẻ mạo hiểm. Nhưng lại có rất nhiều minh chứng xác thực. Hầu như ai cũng biết một vài người cực kỳ nhiệt huyết với việc trượt tuyết hay chơi tennis – nhưng tiếc là lại không giỏi. Và bạn cũng sẽ biết có những người khác chơi những môn thể thao đó cực kỳ xuất sắc – mà không cần đến nhiệt huyết đặc biệt nào. Họ có thể vẫn yêu thích, nhưng chủ yếu là chừng nào họ còn xem đó như một sở thích.

Bất kỳ ai làm những việc đó một cách chuyên nghiệp, như các vận động viên trượt tuyết hoặc các tay vợt tennis chuyên nghiệp, thì đều tham vọng hơn, chuyên nghiệp hơn, thậm chí nhiều khi phải xoay sở với áp lực tài chính hoặc các hợp đồng tài trợ, chứ không phải được thúc đẩy bởi nhiệt huyết. Nhưng trước ống kính truyền hình, họ sẽ thể hiện sự nhiệt huyết, một phần vì điều đó là yêu cầu được ghi rõ trong các hợp đồng.

Thế còn những thất bại thì sao?

Niềm hân hoan và sự nhiệt huyết có thể đến khi bạn giành được một chiến thắng lớn. Nhưng còn những thất bại thì sao? Chúng cũng cần thiết để hình thành nên sự chuyên nghiệp, thứ giúp con người có được đủ số lần chiến thắng.

Ngay cả những nghề nghiệp thú vị nhất cũng không thể gắn liền với sự nhiệt huyết suốt cả đời. Hơn nữa, bạn cũng không thể luôn giữ được trạng thái nhiệt huyết, cả về mặt tinh thần lẫn thể chất, bởi điều đó sẽ nhanh chóng cạn kiệt.

Liệu nhiệt huyết có thực sự cần thiết?

Hãy thử nhìn vấn đề này từ một góc độ khác. Liệu nhiệt huyết có phải là điều kiện cần để hành nghề một cách chuyên nghiệp? Những người thợ lành nghề, giáo viên, nhà văn, y tá, bác sĩ và các nhà điều hành không phụ thuộc vào nhiệt huyết, và nhiệt huyết cũng không thực sự hữu ích đối với công việc của họ. Điều cần thiết ở đây là năng lực chuyên môn, sự thành thạo trong nghề, tinh thần trách nhiệm và ý thức bổn phận.

Để đạt được thành tích cao, người ta thường nhìn vào thể thao, đặc biệt là thể thao chuyên nghiệp và những thử thách đi kèm. Một vận động viên giàu kinh nghiệm hiếm khi tỏ ra nhiệt huyết trước một cuộc thi khó khăn, thậm chí họ cũng không biết sự nhiệt huyết sẽ giúp gì cho mình trong hoàn cảnh đó.

Điều thực sự giúp ích cho vận động viên là kiến thức rằng bản thân đã luyện tập đủ, đã làm chủ được kỹ năng chuyên môn của mình và đang ở trạng thái thể lực tốt nhất. Bản thân tôi từng nhiều lần trải nghiệm điều này khi leo núi, và các báo cáo từ các vận động viên chuyên nghiệp về những chuyến leo núi khắc nghiệt cũng xác nhận điều đó.

Chỉ trong những chuyến leo dễ dàng, người ta mới có thể cảm thấy thứ gì đó giống như nhiệt huyết. Ngay cả khi có chút cảm xúc dâng trào nào đó trong quá trình chuẩn bị cho một cuộc leo núi hay ở những bước đầu, thì cảm xúc ấy cũng hiếm khi kéo dài đủ lâu để đưa người ta đến đỉnh. Ở đó, điều cần thiết là những yếu tố khác. Khi đã chạm đến đỉnh núi, có thể có nhiệt huyết, nhưng khi đó, thành tích đã đạt được rồi. Và sẽ chẳng còn chỗ cho nhiệt huyết nếu phía trước bạn là một con đường xuống núi dài, nguy hiểm và đầy thách thức, bởi bạn còn phải tiếp tục thực hiện phần việc khó khăn hơn đang chờ đợi.

Không, nhiệt huyết không phải là điều tồn tại trước hay đồng hành cùng hiệu suất công việc. Nhiệt huyết – nếu có – chỉ đến sau đó, và thường chỉ là sự mãn nguyện lặng lẽ.

Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo Chiến lược biên dịch từ Malik Letter, số 24 tháng 6. 2025

Tham khảo các cuốn sách thuộc Bộ sách Thực hành Quản lý hiệu quả của GS. Fredmund Malik

👉🏻 Quản lý: Những điều cốt lõi

👉🏻 Đi trong thế giới mơ hồ: Cần phải quản lý, quản trị và lãnh đạo tổ chức như thế nào?

👉🏻 Chiến lược: Định hướng trong một Thế giới Mới phức hợp

👉🏻 Chính sách và Quản trị Công ty hiện đại: Để các tổ chức tự điều chỉnh và thích ứng

💪🏻 Đặt sách chính hãng qua fanpage SLEADER hoặc TIKI: https://tiki.vn/cua-hang/sleader

———————————————

VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN LÃNH ĐẠO CHIẾN LƯỢC

Con đường đúng, tương lai sáng

🏢Địa chỉ: 266 Lạc Long Quân, Phường Bưởi, Quận Tây Hồ, Hà Nội

🌐Website: sleader.vn

📧Email: [email protected]

📞Hotline: 0965 965 368 / 0969 753 688 / 024 3201 1519

📱Zalo: Viện Lãnh đạo chiến lược Sleader/ 0969 753 688